"Rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych, popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP"

Projekt był współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Tereny intensywnie i długotrwale wykorzystywane do celów wojskowych, przemysłowych czy górniczych wymagają podjęcia szeregu działań naprawczych. II priorytet POIiŚ na lata 2007-2013 „Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi" stworzył szansę rekultywacji najsilniej przekształconych i zdegradowanych obszarów oraz przywrócenia im równowagi przyrodniczej.

Na terenach zarządzanych obecnie przez jednostki organizacyjne Lasów Państwowych lokalizowane były w przeszłości poligony wojskowe i inne obiekty aktywnie wykorzystywane przez siły zbrojne. Obiekty te są obecnie najczęściej wyłączone z użytkowania z powodu silnej degradacji środowiska przyrodniczego oraz możliwych zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi.

Dlatego tereny popoligonowe i powojskowe wymagały kompleksowych działań rekultywacyjnych i renaturalizacyjnych, przywracających im funkcje przyrodnicze i użytkowe. Przeprowadzenie takich działań, w dłuższej perspektywie, umożliwi wdrażanie różnorodnych form ekstensywnego zagospodarowania obiektów powojskowych (np. użytkowanie rekreacyjne, edukacyjne, itp.), przyczyni się także do realizacji skutecznej ochrony siedlisk leśnych i nieleśnych, zapewniając tym samym zrównoważony rozwój w skali lokalnej i regionalnej.

Cel projektu realizowany był poprzez prowadzenie kompleksowych działań rekultywacyjnych zmierzających do zniwelowania skutków negatywnych oddziaływań na biotyczne i abiotyczne komponenty środowiska oraz usunięcia elementów niebezpiecznych dla zdrowia i życia ludzi.

Głównym celem projektu było przywrócenie zdegradowanym w wyniku działań wojskowych terenom, pozostającym w zarządzie PGL LP, wartości przyrodniczych. Cel ten realizowano poprzez wykonanie szeregu działań zmierzających przede wszystkim do usunięcia wszelkich elementów nienaturalnych wprowadzonych do środowiska w wyniku działalności człowieka. Usuwano zarówno przedmioty wybuchowe pochodzenia wojskowego (niewybuchy, niewypały, amunicja oraz inne przedmioty wybuchowe i pozostałości po nich), jak i zanieczyszczenia gruntowe czy powojskowe obiekty kubaturowe (które rozbiera się lub zabezpiecza). Ponadto przeprowadzono działania, które bezpośrednio przyczyniły się do podniesienia wartości przyrodniczej terenów oraz ochrony i wzmocnienia różnorodności biologicznej, jak np. wykaszanie wrzosowisk.

Zakres działań

• Rozpoznanie saperskie i oczyszczenie terenów;
• Rozbiórka lub zabezpieczanie obiektów powojskowych i porządkowanie terenu;
• Usuwanie zanieczyszczeń gruntowych;
• Przygotowanie i rewitalizacja podłoża gruntowego;
• Odnowienie i zalesienie terenów popoligonowych i powojskowych;
• Dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do warunków siedliskowych - przebudowa drzewostanów;
• Ochrona i reintrodukcja gatunków roślin i zwierząt. 

Skala przedsięwzięcia

Projekt realizowało 58 nadleśnictw z terenu 15 regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych. Jego koszt to 130 mln zł.

Nadrzędnym celem przedsięwzięcia była likwidacja zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego na terenach zarządzanych przez PGL LP. W związku z tym w projekcie w pierwszej kolejności realizowano działania rozpoznania i oczyszczenia saperskiego terenów, co stanowiło będzie ponad 60% kosztów całkowitych projektu. Pozostałą część środków przeznaczono na realizację wybranych niektórych zamierzeń rekultywacyjnych zgłoszonych przez nadleśnictwa. Przy wyborze kierowano się szczególnymi lokalnymi uwarunkowaniami środowiskowymi oraz bezpieczeństwem ludzi.

Nadleśnictwa, które zostały zakwalifikowane do projektu.

Realizacja

• 58 z 58 nadleśnictw zrealizowało wszystkie zadania w projekcie

• zrekultywowano 30 038 ha z 30 038 ha (stanowi to 100% planu; *zgodnie z aneksem nr 4 do mowy o dofinansowanie)
• w zadaniu RIOST oczyszczono ponad 28 691 ha terenów w 48 nadleśnictwach
• rozebrano obiekty powojskowe i uporządkowano teren w 24 nadleśnictwach (523 obiekty powojskowe)
• zrewitalizowano podłoże gruntowe w 4 nadleśnictwach
• usunięto zanieczyszczenia gruntowe substancjami ropopochodnymi na terenie Nadleśnictwa Solec Kujawski
• dostosowano skład gatunkowy drzewostanu do warunków siedliskowych na terenie Nadleśnictwa Choczewo
• ochrona i reintrodukcja gatunkowa roślin i zwierząt została zakończona w 3 nadleśnictwach

Rekultywacja poligonów - Podpisano porozumienie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa 4 marca 2011 r. w siedzibie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych zostało podpisane porozumienie pomiędzy Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe a Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Porozumienie dotyczyło współpracy w celu przygotowania i realizacji projektu „Rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych, popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP" zgłoszonego do dofinansowania w ramach II Osi Priorytetowej, Działania 2.2 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Z ramienia PGL LP porozumienie podpisał Pan Grzegorz Furmański – zastępca Dyrektora Generalnego ds. Gospodarki Leśnej, natomiast z ramienia NID – Pani Paulina Florjanowicz – Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Jednostki LP realizujące projekt "Rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych, popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP"  współpracowały z Dowództwem Generalnym RSZ Inspektoratu Rodzajów Wojsk (wcześniej Szefostwo Inżynierii Wojskowej) na mocy ustaleń ze spotkania, które odbyło się 16 maja 2011 r. Nadleśnictwa nieposiadające wyznaczonych miejsc do detonacji przekazywały podjęte przedmioty niebezpieczne wojskowym patrolom saperskim w celu ich zniszczenia.

Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych nawiązało również współpracę z europejską inicjatywą JASPERS. JASPERS (Joint Assistance to Support Projects In European Regions, czyli Wspólna Pomoc we Wspieraniu Projektów dla Europejskich Regionów) jest to inicjatywa mająca na celu usprawnienie przygotowania projektów ubiegających się o finansowanie z unijnych funduszy i pomoc państwom członkowskim w wykorzystaniu dotacji UE szybciej i w bardziej efektywny sposób.
Inicjatywa JASPERS dotyczy wsparcia dużych projektów, tj. takich o wartości całkowitej powyżej 50 mln euro, które kwalifikują się do wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności. Wsparcie nie ma charakteru finansowego, ale doradczy. Uwagi przekazane przez Inicjatywę JASPERS zostały uwzględnione w dokumentacji wnioskowej dla projektu.W wyniku współpracy inicjatywa JASPERS 29 kwietnia 2011 r. zaopiniowała pozytywnie dokumentację wnioskową dla projektu.