Asset Publisher
Hodowla lasu
Hodowla Lasu
Pod pojęciem hodowli lasu kryje się całokształt prac związanych z zachowaniem istniejących i kształtowaniem nowych ekosystemów leśnych. Równocześnie, hodowla lasu ma za zadanie utrzymanie i powiększanie powierzchni lasów, przy jednoczesnym kształtowaniu ich trwałości, odporności i stabilności. Wszelkie działania prowadzone w lasach zmierzają do zachowania i wzbogacania różnorodności biologicznej. Ramowe wytyczne określające w jaki sposób wielofunkcyjna i zrównoważona gospodarka leśna łączy społeczne, przyrodnicze i ekonomiczne funkcje lasu, zapewniając trwałość i stabilność lasu w zmieniających się uwarunkowaniach przyrodniczych i społecznych opisane zostały w „Zasadach hodowli lasu" (wprowadzonych Zarządzeniem Nr 108 Dyrektora Generalnego LP z dnia 5 grudnia 2023 r.).
Wykorzystując doświadczenia pokoleń leśników i osiągnięcia współczesnej nauki leśnej wypracowano na przestrzeni lat sposoby postępowania hodowlanego w poszczególnych fazach rozwojowych lasu. Po osiągnięciu dojrzałości biologicznej drzewostany podlegają wycince, a powierzchnia jest odnawiana w sposób naturalny lub z sadzenia.
W sprzyjających warunkach, w latach urodzaju nasion, odnowienie naturalne pojawia się samorzutnie. Nie każda powierzchnia może być jednak odnowiona w ten sposób. Tam, gdzie jest brak możliwości uzyskania odnowienia naturalnego, leśnik sięga po sadzonki wyhodowane w szkółkach i odnawia las w sposób odnowienia z sadzenia.
Przemysłowe zanieczyszczenia atmosfery - pyły i gazy, a także odkształcenia powierzchni ziemi spowodowane przez górnictwo, powodują obniżenie naturalnej odporności drzewostanów, co szczególnie wyraźnie widać na Śląsku. Aby zredukować negatywny wpływ przemysłu na lasy, wykorzystuje się w składach upraw mniej wrażliwe na emisje gatunki liściaste, wysadzając je na gruntach leśnych w ramach przebudowy drzewostanów.
Z biegiem lat odnowione powierzchnie przechodzą kolejne fazy rozwojowe lasu: uprawę, młodnik, tyczkowinę, żerdziowinę, drągowinę, drzewostan dojrzewający i dojrzały. Na każdym etapie rozwoju stosuje się odmienne zabiegi pielęgnacyjne, a ich dobór i intensywność zależą od aktualnych potrzeb.
Wykaszanie chwastów na uprawach leśnych przeprowadza się w ramach pielęgnacji gleby. Zapewnienie prawidłowego rozwoju poprzez usuwanie drzewek obumarłych i chorych oraz wycinanie zbędnych gatunków domieszkowych i osobników wadliwych realizowane jest za pomocą czyszczeń wczesnych i późnych. Średnioroczny zakres wybranych prac z zakresu zagospodarowania lasu prowadzonych na terenie RDLP w Katowicach przedstawiono poniżej:
Zadania hodowlane | Rozmiar prac - wartość przybliżona [ha] |
Odnowienia i zalesienia | 5 900 |
w tym odnowienia naturalne | 1 300 |
Pielęgnacja - ogółem | 29 100 |
w tym: Pielęgnowanie gleby | 16 100 |
- Czyszczenia wczesne | 5 000 |
- Czyszczenia późne | 8 000 |
Nasiennictwo i selekcja
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach prowadzi gospodarkę nasienną zgodnie z obowiązującymi przepisami. Podstawowe akty prawne w tym zakresie to:
- Ustawa o Leśnym Materiale Rozmnożeniowym (Dz.U. z 2015, poz. 1092);
- Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wykazu, obszarów i map regionów pochodzenia leśnego materiału rozmnożeniowegi (Dz.U. z 2015, poz. 1425);
- Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wykorzystania leśnego materiału rozmnożeniowego poza regionem jego pochodzenia. (Dz.U. z 2015, poz. 1328).
Nasiona podstawowych gatunków lasotwórczych oraz domieszkowych objętych Ustawą pozyskuje się z wybranej bazy nasiennej, którą tworzą Wyłączone Drzewostany Nasienne (WDN), Gospodarcze Drzewostany Nasienne (GDN), plantacje nasienne (PN), plantacyjne uprawy nasienne (PUN), źródła nasion (ŹN) oraz drzewa mateczne (DM).
Uznana baza nasienna w nadleśnictwach naszej Dyrekcji na dzień 31.12.2019 r. stanowi:
- Wyłączone Drzewostany Nasienne 1 158 - 93 obiektów
- Gospodarcze Drzewostany Nasienne 7960 ha - 979 obiektów
- Drzewostany Zachowawcze (w wieku 150 lat i więcej) 740 ha – 69 obiektów
- Plantacje Nasienne 70 ha -10 obiektów
- Plantacyjne Uprawy Nasienne 29 - 6 obiektów
- Drzewa Mateczne – 700 sztuk
- Źródła Nasion – 144 obiektów
Jednym z celów gospodarki nasiennej prowadzonej w Lasach Państwowych jest zachowanie najlepszych populacji poprzez ich odnawianie. Corocznie przybywa tzw. upraw pochodnych, czyli upraw na których wysadzane są sadzonki pochodzące z nasion z Wyłączonych Drzewostanów Nasiennych, Plantacji Nasiennych oraz Plantacyjnych Upraw Nasiennych. W mniejszym zakresie zakładane są również tzw. uprawy zachowawcze, które są pokoleniem potomnym po Drzewostanach Zachowawczych.
Na dzień 31.12.2019 r. w nadleśnictwach objętych nadzorem tut. Dyrekcji założono 4042 ha Upraw Pochodnych oraz 296 ha Upraw Zachowawczych.
Każda jednostka RDLP w Katowicach co 5 lat objęta jest kontrolą przeprowadzaną przez pracowników Biura Nasiennictwa Leśnego.
Szkółkarstwo
Produkcja sadzonek drzew leśnych prowadzona jest w szkółkach leśnych, działających w strukturach organizacyjnych poszczególnych Nadleśnictw. Od 2016 roku został wprowadzony do realizacji Program Rozwoju Szkółkarstwa w Lasach Państwowych na lata 2016-2025.
Główne założenia powyższego Programu to m.in.:
● Samowystarczalność w obszarze działania RDLP;
● Optymalne zbilansowanie potrzeb i wielkości produkcji w ramach RDLP, przy założeniu, że nadleśnictwa zaopatrują się generalnie w sadzonki w szkółkach z terenu naszej RDLP;
● Wielkość produkcji powinna wynikać z potrzeb własnych oraz z podpisanych wieloletnich umów na sadzonki, korygowanych corocznymi zamówieniami;
● Wykorzystanie istniejących rezerw produkcyjnych szkółek kontenerowych i najlepiej wyposażonych w infrastrukturę i sprzęt szkółkarski zespolonych szkółek gruntowych.
Wg raportu produkcji szkółkarskiej na dzień 31.12.2019 r. łączna powierzchnia produkcyjna szkółek wynosiła 98 ha, w tym:
● 83 ha szkółek polowych (84% powierzchni produkcyjnej ogółem),
● 2,7 ha szkółek tunelowych (3% powierzchni produkcyjnej ogółem),
● 12,5 ha szkółek kontenerowych (13% powierzchni produkcyjnej ogółem).
W 2019 roku w RDLP w Katowicach produkcja szkółkarska prowadzona była w 24 nadleśnictwach na 28 szkółkach leśnych o łącznej powierzchni produkcyjnej wynoszącej 98 ha. 14 nadleśnictw z pośród 38 jednostek RDLP w Katowicach, nie posiada własnych szkółek leśnych. Są to nadleśnictwa: Herby, Chrzanów, Jeleśnia, Katowice, Kluczbork, Koszęcin, Kup, Lubliniec, Olesno, Prudnik, Rudziniec, Siewierz, Tułowice i Złoty Potok. Rok 2019 był ostatnim rokiem produkcji sadzonek na szkółce w leśnictwie Przysiecz w Nadleśnictwie Prószków oraz kolejnym rokiem dalszej likwidacji szkółek w Nadleśnictwie Andrychów oraz Sucha.
Z uwagi na zmiany jakie się dokonały i wciąż dokonują, zarówno w szkółkarstwie leśnym jak i hodowli lasu, liczba szkółek w RDLP w Katowicach od kilku lat systematycznie ulega zmniejszeniu. Przeważający jeszcze 20-30 lat temu model produkcji oparty na małych, rozdrobnionych szkółkach, ulokowanych często w kilku leśnictwach danego Nadleśnictwa, został wyparty przez nowoczesne, dobrze wyposażone w maszyny i infrastrukturę szkółki, których moce produkcyjne pozwalają na zaspokojenie zapotrzebowania na materiał sadzeniowy, nie tylko na potrzeby własne jednostki, ale i innych nadleśnictw. Tym samym odstąpiono od zasady, że każde nadleśnictwo powinno posiadać własną szkółkę. Jednocześnie zwiększa się udział odnowień naturalnych i sukcesji, co skutkuje zmniejszeniem wielkości produkcji na szkółkach.
RDLP w Katowicach wiedzie prym w Lasach Państwowych w produkcji sadzonek kontenerowych. Sześć nadleśnictw posiada szkółki kontenerowe: Bielsko, Gidle, Kobiór, Rudy Raciborskie, Ustroń i Wisła.
Największą szkółką tunelową jest szkółka Pomorzany w Nadleśnictwie Olkusz o powierzchni produkcyjnej 81,57 ar, stanowiąc 31 % powierzchni wszystkich szkółek tunelowych w Dyrekcji.
Największą szkółką polową jest Gospodarstwo Nasienno – Szkółkarskie w Nadleśnictwie Kłobuck.
W roku 2019 roku produkcja sadzonek wyniosła 49,3 mln sztuk. Gatunki iglaste (31,7 mln) stanowiły 64% całkowitej produkcji sadzonek w 2019 roku. Przewaga produkcji gatunków iglastych nad liściastymi utrzymuje się na podobnym poziomie na przestrzeni ostatnich kilku lat. Produkcja sadzonek na tym poziomie, przy stale rosnącym udziale samosiewów i odnowień naturalnych, zapewnia w 100% samowystarczalność Dyrekcji w zakresie produkcji materiału sadzeniowego.
Najwięcej sadzonek wyprodukowały szkółki gruntowe – 44 % (21,5 mln szt.), 40 % (20 mln. szt.) pochodziła ze szkółek kontenerowych a 16 % (7,8 mln szt.) ze szkółek tunelowych.
Największym producentem sadzonek jest szkółka kontenerowa w Rudach Raciborskich, która w 2019 roku produkowała 8,3 mln sadzonek. Wśród szkółek polowych największym producentami jest szkółka w nadleśnictwie: Kłobuck (4,6 mln). Największa produkcja w szkółkach tunelowych prowadzona była w nadleśnictwach: Olkusz (2,4 mln), Kłobuck (1,1 mln) i Turawa (1,1 mln).
Asset Publisher
Asset Publisher
LASY REGIONU
LASY REGIONU
Las jest najważniejszym elementem naturalnego środowiska, bogactwem oraz dziedzictwem całego narodu. Na terenach silnie uprzemysłowionych, jak ma to miejsce w przypadku RDLP w Katowicach, spełnia funkcje najistotniejsze: ochronne, środowiskotwórcze i społeczne.
Las jest najważniejszym elementem naturalnego środowiska, bogactwem oraz dziedzictwem całego narodu. Na terenach silnie uprzemysłowionych, jak ma to miejsce w przypadku RDLP w Katowicach, spełnia funkcje najistotniejsze: ochronne, środowiskotwórcze i społeczne. RDLP w Katowicach jest jedną z 17-tu regionalnych dyrekcji w Polsce i jej zasięg terytorialny wynosi 25 049 km2. Na tym obszarze znajduje się ok. 754 tys. ha lasów. Regionalna Dyrekcja zarządza 634 tys. ha gruntów Skarbu Państwa ( w tym powierzchnia leśna 618 tys. ha) oraz prowadzi nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa na powierzchni ok. 120 tys. ha.
· Przeciętna lesistość 30,5%,
· Przeciętna zasobność drzewostanów na 1ha 245m3,
· Przeciętny roczny przyrost 3,7m3 /ha,
· Przeciętny wiek drzewostanów 59 lat.
Lasy Naszego regionu położone są na terenie trzech krain przyrodniczo-leśnych: Śląskiej, Małopolskiej i Karpackiej o wysoce zróżnicowanych warunkach klimatycznych, fizjograficznych oraz siedliskowo-glebowych.
Udział siedlisk leśnych: |
|
borowe 56 % |
lasowe 27 % |
górskie 16 % |
olsy 1 % |
Udział gatunków lasotwórczych: |
Udział drzewostanów w klasach wieku: |
sosna, modrzew 66,4 % |
I klasa 13,5 % |
świerk 6,3 % |
II klasa 17,4 % |
dąb, klon, jawor, wiąz, jesion 8,2 % |
III klasa 19,8 % |
brzoza 5,7 % |
IV klasa 16,3 % |
buk 7,7 % |
V klasa 13,6 % |
jodła, daglezja 1,6 % |
VI klasa i starsze 7,9 % |
pozostałe 4,1 % |
Podstawowymi zagrożeniami dla trwałości lasów i ich zrównoważonego rozwoju w naszym regionie są nie tylko przemysłowe zanieczyszczenia atmosfery - pyłu i gazy oraz odkształcenia powierzchni ziemi spowodowane przez górnictwo, ale także coraz bardziej dotkliwie odczuwalne zjawiska o zasięgu globalnym: systematyczny wzrost średniorocznych temperatur spowodowany efektem cieplarnianym i obniżanie poziomu wód gruntowych.
Ponad 95% drzewostanów znajduje się pod wpływem szkodliwego oddziaływania przemysłu, o różnym stopniu nasilenia negatywnych objawów. Czynniki te mają negatywny wpływ na stan zdrowotny drzewostanów. Dzięki stosowaniu nowoczesnych technologii i stałemu ograniczaniu emisji gazów i pyłów przemysłowych, a przede wszystkim dzięki konsekwentnej pracy leśników zmierzającej do utrzymania i poprawy stanu lasów, ich przyszłość należy ocenić pozytywnie. Dodatkowo około 18 100 ha lasów znajduje się w strefie szkodliwego oddziaływania górnictwa. Powierzchnia drzewostanów, na której obserwuje się osiadanie terenu wskutek działalności górniczej (podziemna eksploatacja węgla kamiennego oraz cynku i ołowiu) sięga ok. 8 500 ha i dotyczy głównie nadleśnictw: Brynek, Chrzanów, Olkusz, Siewierz, Rybnik, Pszczyna, Kobiór i Katowice. Zawodnienie terenu spowodowane działalnością górniczą obserwuje się na ok. 730 ha, z czego 408 ha to zalewiska. Na terenie nadleśnictw: Chrzanów, Olkusz i Rudy Raciborskie, wskutek wydobywania na dużą skalę piasku podsadzkowego dla kopalń, uległo osuszeniu (lej depresyjny) ok. 9 570 ha drzewostanów.
Od kilku dziesięcioleci z powodzeniem prowadzi się przebudowę drzewostanów zwiększając udział gatunków liściastych. Zasada trwałego i zrównoważonego rozwoju znalazła swój wyraz we wdrożeniu ekologicznych zasad gospodarowania w lasach i utworzeniu Leśnego Kompleksu Promocyjnego "Lasy Beskidu Śląskiego". Sprawdzone w praktyce, maksymalnie zbliżone do naturalnych, zasady gospodarowania w lasach zostaną wdrożone na terenie całego regionu. Pomimo licznych zagrożeń, takich jak: pożary lasów, gradacje szkodliwych owadów i patogeniczne oddziaływanie grzybów, stan zasobów leśnych w siedemdziesięcioletniej historii Lasów Państwowych, a zwłaszcza w okresie powojennym, uległ znacznej poprawie. Powierzchnia leśna i zasoby drzewne na pniu wzrosły w tym okresie blisko o 30%.Leśnicy naszego regionu realizują z powodzeniem program "Polskiej Polityki Zrównoważonej Gospodarki Leśnej", jako bardzo ważny element polityki ekologicznej państwa, przyjętej w 1991 r. oraz w zgodzie ze zobowiązaniami międzynarodowymi przyjętymi na konferencji "Szczytu Ziemi" w Rio de Janeiro oraz Europejskich Konferencji Ministerialnych w Strasburgu i Helsinkach.